Agresja – czym jest i jak na nią reagować?

Czy agresja to tylko zbiór celowych działań, które mają na celu wyrządzenie komuś krzywdy? W większości przypadków na pewno, ale w tym artykule skupiać się będziemy na agresji u seniorów, których mamy pod opieką. Ich stan psychiczny często jest zależny od chorób, z jakimi się zmagają. Mowa tu szczególnie o braku świadomości w trakcie chorowania na demencję, ale również przy chorobach takich jak Alzheimer czy Parkinson. Częstym przypadkiem są również stany depresyjne, które wprowadzają Podopiecznych w napady agresji i traktowane są jako forma uwolnienia się od psychicznie gorszych dni. Mowa tutaj o chęci wyładowania emocji, wyrzucenia z siebie tego, co nam nie odpowiada lub zapląta myśli i nie możemy sobie z tym poradzić w inny sposób. W dalszej części artykułu wyjaśniamy, czym jest agresja, jakie są przyczyny agresji i jak sobie z nią radzić.

Agresja – definicja

Na początek musimy dowiedzieć się, czym jest agresja, aby przyjrzeć się jej bliżej. Jest to działanie ZAMIERZONE, które ma na celu skrzywdzenie drugiej osoby lub grupy osób. Zwykle za tym zjawiskiem stoją takie czynniki jak emocje, lęk, obawa czy frustracja. Problemy z agresją często dotyczą osób starszych i zwykle mają związek z chorobami współistniejącymi. W szczególności zachowania agresywne dotyczą osób demencyjnych, których świadomość często jest zakłócona przez chorobę. Oczywiście warto zauważyć, że nie zawsze winą możemy obarczyć czynniki zewnętrzne, zdarza się też, że agresja wynika z uosobienia danej osoby.

Przyczyny agresji

Należy dalej rozwinąć myśl, że agresja u seniora często ma podłoże chorób psychicznych. Jest to zbiór kilku lub kilkunastu czynników choroby, które w ten sposób oddziałują na seniora. Co najgorsze są to czynniki, na które często seniorzy nie mają wpływu i nie mogą ich kontrolować. Z pomocą tutaj przychodzą jedynie dobrze dobrane lekarstwa, które są w stanie zatrzymać część agresywnych zachowań. Innymi czynnikami, które powodują agresję u osób starszych, są:

Rodzaje agresji

Tak samo, jak dużo czynników może powodować agresję, tak jest dużo jej rodzajów. Na pewno trzeba to zjawisko rozpatrzyć w kilku kategoriach, aby dowiedzieć się, czego dotyczy agresja i z jakiego obszaru pochodzi. Agresję możemy podzielić na kilka rodzajów w szczególności ze względu na celowość jej działania czy sposób manifestowania. U seniorów wyodrębniliśmy takie rodzaje agresji jak: agresja czynna, agresja bierna, agresja jawna i agresja werbalna.

Agresja czynna

Jest to bezpośrednie oddziaływanie na drugą osobę lub przedmiot przy użyciu siły, a także gróźb czy oszczerstw. Bez wątpienia jest to jedna z najmniej przyjemnych form agresji, w szczególności dla osoby zaatakowanej.

Agresja pasywna – czym jest?

Agresja bierna (pasywna) – można uznać, że jest to „nicnierobienie”, czyli niedotrzymywanie obietnic czy umów, wycofywanie się z zaangażowanej relacji lub bierne czekanie, aż inna osoba sama z czegoś zrezygnuje przez brak reakcji drugiej osoby.

Agresja jawna, czyli uleganie złości

Ten rodzaj agresji najlepiej opisuje agresję u seniorów. Agresja jawna objawia się w szczególności krzykiem, trzaskaniem drzwiami, przeklinaniem i często niszczeniem przedmiotów. Jest to agresja, którą możemy zobaczyć na pierwszy rzut oka, w szczególności opisuje ją pobudzone zachowanie agresora.

Agresja słowna – krzywdzące zwroty

Agresja werbalna to podkategoria agresji jawnej. Przejawia się używaniem przez agresora: przezwisk, przekleństw, gróźb czy pokazywaniem obraźliwych gestów lub min, a w szczególności potęgowanie krzyku. Często Podopieczny może użyć wyzwisk w stosunku do Opiekunki, której nie akceptuje, mimo tego, że robi ona wszystko, aby pomóc mu w codziennym życiu. Agresja słowna może również dotyczyć gróźb i zastraszania Opiekunki lub zasypywania jej komentarzami np. dotyczącymi jej nieodpowiedniego wyglądu lub zachowania, co często bywa opinią bezpodstawną i nieuzasadnioną.

Jak radzić sobie z agresją Podopiecznego?

W skutecznym zapobieganiu agresji pomoże na pewno rozpatrzenie problemu, z czego ta agresja wynika. Istnieje szereg czynników, które wpływają na pojawienie się tego stanu bądź jego rozwój. Z agresją trzeba zmierzyć się od podstaw, co znaczy, że musimy unikać sytuacji, które już znamy i wiemy, że one źle wpływają na seniora. Najczęściej trzeba:

• postarać się unikać drażliwych tematów, które wywołują agresję u Podopiecznych;
• unikać negatywnych emocji;
• usunąć  z najbliższego otoczenia przedmioty, które mają negatywny wpływ na nastrój seniora;
• reagować spokojnie, ale stanowczo – takie podejście często sprawdza się przy wybuchach agresji u osób starszych;
• używać prostych i zwięzłych komunikatów, które będą łatwo zrozumiałe dla seniora i nie spowodują niedopowiedzeń względem odbiorcy.

Agresja u Seniora – naucz się odpowiednio reagować

Jak już wiemy, większość ataków agresji u seniorów jest niekontrolowana. Niestety jest to również ciężki temat dla rodziny podopiecznego, która w większości przypadków nie bierze tego pod uwagę i odrzuca ten fakt ze swoich myśli lub nie chce o nim wiedzieć i wycofuje się z życia osoby starszej. Opiekunka wtedy musi sama, w pojedynkę się z tym zmierzyć i odpowiednio zareagować.

Przede wszystkim komunikaty, jakimi posługuje się Opiekunka, muszą być KRÓTKIE I PROSTE, aby senior dokładnie zrozumiał, o co nam chodzi. Przykładowo, o wiele lepiej sprawdzi się zwrot „Nie rzucaj we mnie pilotem!” niż „Czy mógłby Pan nie rzucać we mnie pilotem od telewizora?”. Zbyt długi komunikat jeszcze bardziej zaburza tok myślenia agresora, co wprowadza go w pętle zakłopotania i tylko pogarsza sytuację. Musimy pamiętać w tym wszystkim, aby być stanowczym, ale nie chamskim czy agresywnym. Trzeba wyważyć emocje, aby załagodzić już napiętą atmosferę, która panuje w danej sytuacji. 

Oczywiście w przypadku, kiedy agresja jest powiązana z chorobami współistniejącymi, należy wziąć pod uwagę leczenie farmakologiczne, a także terapię psychologiczną. Środki te na pewno poprawią komfort życia Seniora.

W tak ciężkich sytuacjach trzeba zachować spokój i mimo wszystko być uprzejmym dla drugiej osoby, gdyż spotęgowanie agresji nie rozwiąże problemu, z jakim się zmagamy. Jeśli jesteś pogodną i pozytywnie nastawioną osobą, ale czasami trudno Ci wyrazić sympatię słowami, sprawdź nasz artykuł: zwroty grzecznościowe po niemiecku.