Słuchamy do końca

Często powtarzam, że Niemców powinniśmy słuchać do końca. Typowo niemieckim fenomenem są tak zwane w gramatyce czasowniki rozdzielnie złożone. Są to słowa oznaczające czynności, np. wstawać, robić zakupy, oglądać telewizję, które w słowniczku znajdziemy jako jeden wyraz, a w użyciu trzeba je rozłożyć na dwie części. Parę przykładów:

aufstehen - wstawać, ale Ja wstaję: Ich stehe auf.
fernsehen - oglądać telewizję, ale Ja oglądam tv: Ich sehe fern.
einkaufen - robić zakupy, ale Ja robię zakupy: Ich kaufe ein.
einschlafen – zasypiać, ale Ja późno zasypiam: Ich schlafe spät ein.
abholen – odebrać, ale Ja odbieram: Ich hole ab.

Wskazówka:

To jeden z praktyczniejszych niemieckich czasowników, odebrać możemy kogoś lub coś, tego słowa używamy też w kontekście „przyjść po kogoś”.

W zdaniach cząstka z początku przeskoczy na sam koniec:

Ich stehe immer um 7 Uhr auf. /ich szteje imer um ziben ua ałf/
Wstaję zawsze o 7.

Stehen Sie jetzt auf? /sztejen zi ject ałf/
Czy teraz Pan/Pani wstanie?

Ich sehe am Abend fern. /ich zeje am abent fern/
Oglądam wieczorem telewizję.

Sehen Sie auch fern? /zejen zi ałch fern/
Czy Pan/Pani też ogląda telewizję?

Ich kaufe bei Kaufland ein. /ich kałfe baj kałfland ajn/
Robię zakupy w Kauflandzie.

Ich hole die Medikamente ab. /ich hole di medikamente ap/
Odbiorę lekarstwa.

Ich hole meine Familie ab. /ich hole majne familie ap/
Odbieram swoją rodzinę.

Holen Sie mich um 17 Uhr ab? /holen zi mich um fynf ua ap/
Odbierze mnie Pan/ i o 17? / Czy przyjedzie Pan/i po mnie o 17?

Takich czasowników, które w zdaniu lokujemy w dwóch miejscach, jest bardzo dużo. Poniżej jeszcze kilka przykładów:

abfahren /apfaren/ odjeżdżać / wyjeżdżać
Ich fahre morgen ab. /ich fare morgen ap/
Jutro odjeżdżam.

ankommen /ankomyn/ przyjeżdżać/przybywać
Ich komme am Samstag an. /ich kome am zamstak an/
Przyjadę w sobotę.

zurückkommen /curykkomyn/ wracać
Ich komme um 15 Uhr zurück. /ich kome um draj ua curyk/
Wrócę o 15.

anrufen /anrufyn/ dzwonić do kogoś
Ich rufe Sie an. /ich rufe zi an/
Zadzwonię do Pani/a.

mitbringen /mitbringen/ przynosić/przywozić coś ze sobą oraz przyprowadzać kogoś ze sobą
Ich bringe meinen Laptop mit. /ich bringe majnen leptop mit/
Przywiozę swojego laptopa.

wegbringen /wegbringen/ wynosić (śmieci)
Ich bringe den Müll weg. /ich bringe dejn myl weg/
Wyniosę śmieci.

mitnehmen /mitnejmen/ wziąć coś ze sobą
Ich nehme einen Regenschirm mit. /ich nejme ajnen regenszirm mit/
Wezmę ze sobą parasol.

anziehen /ancijen/ ubierać
Ich ziehe Sie jetzt an. /ich cije zi ject an/
Teraz Pana/Panią ubiorę.

ausziehen /auscijen/ rozbierać
Ich ziehe jetzt Ihre Socken aus. /ich cije ject ire zoken ałs/
Rozbiorę teraz Panu/Pani skarpetki.

umziehen /umcijen/ przebierać
Ich ziehe Sie gleich um. /ich cije zi glajch um/
Zaraz Pana/Panią przebiorę.

aufräumen /ałfrojmen/ sprzątać (zamiast tego można używać łatwiejszego: putzen)
Ich räume die Küche auf. /ich rojme di kyche ałf/
Posprzątam kuchnię.

wegräumen /wegrojmen/ odgarniać (np. śnieg, liście)
Ich räume den Schnee vor dem Haus weg. /ich rojme dejn sznej for dejm hałs weg/
Odgarnę śnieg przed domem.

einräumen /ajnrojmen/ wkładać coś do pralki lub zmywarki
Ich räume die Waschmaschine ein. /ich rojme di waszmaszine ajn/
Włożę pranie do pralki,
Ich räume die Spülmaschine ein. /ich rojme di szpylmaszine ajn/
Włożę naczynia do zmywarki.

ausräumen /ałsrojmen/ wyciągać coś z pralki lub zmywarki
Ich räume die Waschmaschine aus. /ich rojme di waszmaszine ałs/
Wyciągnę pranie z pralki.

Ich räume die Spülmaschine aus. /ich rojme di szpylmaszine ałs/
Wyciągnę naczynia ze zmywarki.

aufhängen /ałfhengen/ wieszać (pranie)
Ich hänge die Wäsche auf. /ich henge di wesze ałf/
Powieszę pranie.

aufmachen /ałfmachyn/ otwierać
Ich mache die Tür auf. /ich mache di tyir ałf/
Otworzę drzwi.

zumachen /cumachyn/ zamykać
Ich mache das Fenster zu. /ich mache das fenster cu/
Zamknę okno.

anmachen /anmachyn/ załączać
Ich mache das Licht an. /ich mache das licht an/
Załączę światło.

ausmachen /ałsmachyn/ wyłączać
Ich mache das Radio aus. /ich mache das radio ałs/
Wyłączę radio.

Takie czasowniki mogą zaczynać się od takich słówek jak:

ab-, an-, auf-, aus-, bei-, ein-, fern-, fort-, her-, hin-, los-, mit-, vor-, zu-, zurück-

W słowniku są one zaznaczane na przykład tak:

einkaufen
ein·kaufen

Wskazówka:

Jedną z najbardziej popularnych cząstek ruchomych czasownika jest słówko „mit”. Jeżeli dodamy je do nazwy jakiejkolwiek czynności na końcu zdania, będzie to oznaczało, że ktoś się do niej przyłącza. Forma ta będzie dla nas szczególnie przydatna, gdy zechcemy zaangażować naszego seniora do prac domowych lub bardziej go zaktywizować.

Przykłady:

Ich komme mit. /ich kome mit/
Idę z Wami/Tobą/Panią/Panem.

Kommen Sie mit? /komyn zi mi/
Czy pójdzie Pan/Pani ze mną?

Ich fahre mit. /ich fare mit/
Jadę z Wami/Tobą/Panią/Panem.

Singen Sie mit! /zingen zi mit/
Proszę śpiewać z nami/ze mną.

Kochen Sie mit? /kochyn zi mit/
Gotuje Pan/Pani ze mną / z nami? (= przyłączy się Pan/Pani?)

Machen Sie mit! /machyn zi mit/
Proszę się przyłączyć (do tego, co akurat reszta robi)

Wskazówka:

Omawiane czasowniki są ruchome tylko wówczas, gdy występują samodzielnie w formie osobowej, np.: „Ich räume auf.” Jeżeli jednak występują w bezpośrednim towarzystwie takich czasowników jak np.: „können“ (móc, potrafić) czy „möchten“ (chcieć), to zachowują swoją całościową formę ze słownika.

Przykłady:

Ich kann aufräumen. /ich kan ałfrojmen/
Mogę posprzątać.

Können Sie aufstehen? /kynen zi ałsztejen/
Czy może Pan/Pani wstać?

Ich möchte meine Familie anrufen. /ich mychte majne familie anrufyn/
Chciałabym zadzwonić do mojej rodziny.

Möchten Sie mitkommen? /mychten zi mitkomyn/
Czy chciał(a)by Pan(i) pójść z nami/ze mną?

Ćwiczenia